کبد چرب و مقابله با آن
تجمع بيش از حد چربي در کبد، گاه باعث اختلال در فعاليت طبيعي بافت کبد مي گردد که مي تواند سير پيشرونده پيدا کند و باعث
نارسايي کبد و يا سيروز کبدي گردد.
يكي از بزرگترين و پيچيده ترين ارگان هاي بدن، كبد است. البته بزرگترين غده بدن نيز محسوب مي شود. در قسمت راست شكم و زير
قفسه سينه، درست زير ديافراگم قرار دارد و مركز ثقل بدن است.
کبد چرب غير الکلي يک التهاب کبدي است که در اثر تجمع بيش از اندازه چربي در بافت کبد ايجاد مي شود.در اين بيماري تجمع بيش
از حد چربي در کبد، گاه باعث اختلال در فعاليت طبيعي بافت کبد مي گردد که مي تواند سير پيشرونده پيدا کند و باعث نارسايي کبد و
يا سيروز کبدي گردد.
علت بيماري
اگرچه علت اصلي بيماري کبد چرب مشخص نيست، ولي به نظر مي رسد اين بيماري ارتباط نزديک با برخي بيماري هاي متابوليک دارد
که از آن جمله: چاقي، افزايش کلسترول و تري گليسريد خون و ديابت را مي توان نام برد. در درمان کبد چرب، کنترل اين بيماري هاي
زمينه اي بسيار موثر مي باشد.گفته مي شود مصرف زياد انرژي باعث خواهد شد کبد نتواند سوخت و ساز طبيعي را انجام دهد و در
نتيجه انرژي اضافي به صورت چربي در کبد ذخيره شود.اين بيماري اغلب افراد را در سنين ميانسالي مبتلا مي کند. اکثر بيماران از
افزايش وزن و چاقي به ويژه چاقي شکمي رنج مي برند. همچنين مي توانند دچار افزايش چربي هاي خون بوده و يا از مبتلايان به
ديابت باشند.
از آنجا که در سال هاي اخير شيوع چاقي و بيماري هاي متابوليک در جوانان افزايش قابل توجهي يافته است، جواناني که با چاقي و
بيماري کبد چرب به پزشک مراجعه مي نمايند، کم نيستند. البته بايد ذکر کرد بيماراني هستند که بدون داشتن هيچ کدام از عوامل
خطر ذکر شده و بدون هيچ دليل شناخته شده اي، مبتلا به کبد چرب مي گردند.
افزايش چربي در بدن که معمولا با چاقي شکمي همراه است، به همراه افزايش چربي هاي خون و افزايش فشار خون، همه از علائم
مجموعه اي از اختلالات تحت نام "سندرم متابوليک" هستند که اين سندرم دقيقا وابسته به مقاومت انسولين مي باشد.
عوامل تاثير گذار در اختلالات کبدی
- مقاومت به انسولين: بدين معنا که بدن نمي تواند قند را به طور طبيعي مورد استفاده قرار دهد. به طور طبيعي لوزالمعده پس از
خوردن مواد قندي، با ترشح هورمون انسولين سعي مي نمايد که قند اضافي موجود در خون را به سلول هاي عضلاني و کبد وارد نمايد.
در وضعيت مقاومت به انسولين، حساسيت گيرنده هاي سلولي انسولين کاهش مي يابد، در نتيجه بدن براي ثابت نگه داشتن سطح
قند خون نياز به ترشح انسولين بيشتري خواهد داشت. در صورت ادامه ي اين روند، در نهايت ميزان قند خون افزايش يافته و فرد مبتلا
به ديابت مي گردد.
- تغيير در روند توليد چربي در بافت کبد و نحوه عملکرد کبد در برابر چربي هايي که از روده به کبد منتقل مي شوند.
- عمل هاي جراحي که مسير معده ، يا روده و يا هر دو را کوچک مي نمايند، از قبيل عمل جراحي باي پس روده.
- استفاده طولاني مدت از لوله هاي روده اي براي تغذيه که معمولا پس از عمل جراحي استفاده مي شوند
- استفاده از برخي داروها از قبيل: آميودارون (داروي قلبي)، کورتون، استروژن هاي صنعتي و بعضي از داروهاي کنترل سرطان.
علائم و شيوع بيماري
از آنجا که اين بيماري سير پيشرونده دارد مي تواند در مراحل اوليه بدون علامت باشد تا زماني که تاثيرات منفي بر عملکرد کبد ايجاد
نمايد. در آن زمان علائمي از قبيل احساس ضعف، خستگي و کاهش وزن بروز مي کنند
از آنجا که سير اين بيماري مزمن است، شايد سال ها طول بکشد تا منجر به ايجاد سيروز کبدي (جايگزيني سلول هاي کبدي با سلول
هاي فيبروز) و در نهايت نارسايي کبد گردد.
در نقطه مقابل، در موارد نادري به دليل ناشناخته، سير بيماري متوقف و يا حتي به حالت طبيعي باز مي گردد، بدون آنکه درمان
مشخصي انجام گرفته باشد.
بين 10 تا 30 درصد بزرگسالان در کشورهاي پيشرفته مبتلا به اين بيماري هستند که معمولا شامل افراد چاق در سنين ميانسالي
است
با توجه به شيوه زندگي اعم از نوع تغذيه و فعاليت بدني، شيوع اين بيماري در کشورهاي در حال توسعه به ويژه در جامعه شهري
افزايش چشمگيري داشته است.
شيوع بيماري کبد چرب با افزايش سن، سير صعودي مي يابد. شيوع اين بيماري در آقايان دو برابر خانم ها مي باشد که با افزايش
سن، ميزان شيوع در خانم ها به آقايان نزديک مي شود، به ويژه پس از يائسگي، شيوع بيماري کبد چرب در خانم ها سير فزاينده اي
دارد.
تشخيص و درمان کبد چرب
علائم قابل توجهي در اين بيماري وجود ندارد و با مشاهده ي بالا بودن آنزيم هاي کبدي و نيز تصاوير سونوگرافي، سيتي اسکن و MRI
تشخيص اين بيماري معين مي گردد.
از بيوپسي کبد براي تشخيص ميزان صدمه به بافت کبدي در بعضي از موارد استفاده مي گردد.
درمان
اگرچه درمان اختصاصي براي کبد چرب وجود ندارد، ولي شما با کنترل بيماري هاي زمينه اي از قبيل کاهش وزن، چربي هاي خون،
ديابت و يا قطع نمودن داروهاي مسبب (قطعا با نظر پزشک معالج نه به طورخودسرانه) مي توانيد از پيشرفت اين بيماري جلوگيري
نماييد و در خيلي از موارد سير معکوس را طي نماييد که منجر به درمان اين بيماري گردد.
نکاتي براي کنترل کبد چرب
* کم کردن وزن: از آنجا که اکثر بيماران مبتلا به کبد چرب غير الکلي چاق هستند، کاهش وزن در کنترل اين بيماري نقش مهمي دارد.
براي کاهش وزن، انتخاب رژيم غذايي نيز بايد به درستي صورت پذيرد، زيرا کاهش وزن سريع با رژيم هاي برق آسا خود مي تواند سير
بيماري را بدتر نمايد
خيلي از بيماران چاق که به تازگي متوجه کبد چرب خود شده اند، به دليل ترس از عوارض اين بيماري، به رژيم هاي غذايي سخت روي
مي آورند که اين بيماري را ريشه کن نمايند، ولي علاوه بر ابتلا به عوارض اين نوع رژيم ها، گاه سير کبد چرب را نيز بدتر مي نمايند.
لذا انتخاب منطقي رژيم غذايي کاهش وزن زير نظر متخصص تغذيه و با کاهش وزن نيم تا يک کيلوگرم در هفته توصيه مي گردد. اگر
شما از افزايش وزن زيادي رنج مي بريد، جالب است بدانيد که با کاهش وزن مختصر در حدود 10 درصد از وزن اوليه نيز در خيلي از موارد
سير بيماري را مي توانيد کنترل نماييد.
* انتخاب رژيم غذايي سالم : رژيم غذايي پر کربوهيدرات که حاوي ميزان قابل توجهي سبزي و ميوه و مواد غذايي پرفيبر باشد، معمولا
بهترين انتخاب براي افراد مبتلا به کبد چرب است. کاهش چربي مصرفي، به ويژه چربي هاي اشباع شده و جايگزيني آنها با چربي هاي
غير اشباع که در روغن زيتون و ماهي وجود دارند، توصيه مي گردد. استفاده از نان و غلات سبوس دار بايد جدي گرفته شود. در نهايت
تعيين مقدار مورد نيازمواد مغذي اعم از پروتئين، چربي و کربوهيدرات بر اساس شرايط افراد بايد تنظيم گردد
* انجام ورزش و فعاليت بدني منظم: چاقي به ويژه چاقي شکمي نقش مهمي در افزايش خطر ابتلا به کبد چرب دارد. بر همين اساس،
داشتن پياده روي منظم به ميزان حداقل 30 تا 60 دقيقه در روز توصيه مي شود. اگر شما وقت رفتن به باشگاه ورزشي را نداريد، پياده
روي در مسير کار يا پارک را مي توانيد جايگزين نماييد.
* کنترل بيماري هاي زمينه اي متابوليک: کنترل ديابت و چربي هاي خون در بيماران مبتلا به کبد چرب ، نقش کمک کننده اي در بهبود
اين بيماري دارد. همانطور که مي دانيد از اصول مهم کنترل بيماري هاي متابوليک، رعايت رژيم غذايي و ورزش منظم مي باشد.
* محافظت کبد از عوامل خطر: از عواملي که بر روي فعاليت طبيعي کبد اثر سوء دارند، بايد پرهيز نماييد. از مهم ترين اين عوامل، مصرف
برخي از داروها مي باشد. لذا در هنگام مراجعه به پزشک، به او بگوييد که مبتلا به کبد چرب مي باشيد که در تجويز دارو به آن توجه
نمايد.
پيشگيري
رژيم غذايي سالم: شما بايد رژيم غذايي سالمي را با مصرف بالاي ميوه، سبزي، غلات سبوس دار و چربي هاي مفيد براي خود انتخاب
کنيد
جلوگيري از افزايش وزن به ويژه چاقي شکمي: داشتن رژيم غذايي سالم به همراه فعاليت بدني، به حفظ وزن سالم کمک مي نمايد.
در صورت چاق بودن، از همين امروز براي کاهش وزن خود اقدام نماييد.
غذاهاي مضر براي كبد
غذاهاي فريز شده، زودپز شده، ترشيجات، رب، سس، نمك زياد، چاي پر رنگ، ادويه جات تند، غذاهاي فست فوت ، شيريني جات پيتزا،
غذاهاي تبليغي غير ارزشمند (پفك، چيپس، شكلات، بيسكوييت و...)، مصرف گوشت قرمز و تخم مرغ به ميزان زياد، انواع سرخ كردني
ها مانند سير داغ، پياز داغ، غذاهاي چرب و نوشابه هاي گازدار.
غذاهاي مفيد براي كبد
آب، ميوه جات سالاد (كاهو، خيار، هويج، جوانه ها)، ليمو ترش تازه، سوپ جو هفته اي يك بار به همراه آلو بخارا، استفاده 2 تا 3 قاشق
عسل به صورت شربت عسل، استفاده از ترشيجات طبيعي (زرشك، شاتوت و...)، انواع مركبات، توت فرنگي، هويج، روغن زيتون،عناب،
بارهنگ و خاكشير
هشدار: كساني كه كبد آنها مشكل دارد بايد تا چهل روز از خوردن غذاهاي سرخ كردني و فرآورده هاي حيواني پرهيز كنند. اگر كبد دچار
اشكال شود، فرد دچار افسردگي، نگراني، اضطراب، خمودگي، بي حالي، چهره درهم كشيده، چهره رنگ و رو پريده، چهره تيره، ديدن
كابوس و گوشه گيري مي شود.
اضطراب، ناراحتي، ترس و عصبانيت، آنزيم هاي كبد را بالابرده و شخص را بيمار مي كند، براي پايين آوردن آن، انار بهترين درمان است.
افراد لاغري كه مشكل كبدي دارند، اگر بخواهند مشكل شان بر طرف شود و البته چاق شوند، بايد غذا را خوب بجوند و با غذا ماست پر
چرب و آب به ميزان زياد نخورند. شاتوت بهترين دارو براي انواع هپاتيت است. يك نوشيدني مفيد براي كساني كه كبد آنها مشكل دارد،
تركيبي از آب ليمو شيرين، آب ليمو ترش، آب نارنج، آب پرتقال و آب سيب است.
اگر كساني نمي توانند ترشيجات بخورند، از يك ليوان آب سيب يا آب همراه يك عدد ليمو ترش تازه استفاده گردد
بهترين داروهاي طبيعي براي اختلالات كبدي، هويج، روغن زيتون، ليمو ترش تازه و توت فرنگي است.
