کم خونی

 

مقدمه

افراد با هر سن،نژاد وملیتی در زندگی خود می توانند به کم خونی دچار شوند. انواع مختلفی از آنمی وجود دارد که هریک می توانند

بیماری های مختلفی را ایجاد کنند؛ برخی از انواع آن معمول است و برخی به ندرت رخ می دهد. برخی از انواع آن به قدری خفیف

هستند که تاثیری در زندگی فرد نمی گذارند، ولی برخی از انواع آن شدید هستند. همه انواع کم خونی یک نقطه مشترک دارند: همه

روی خون تاثیر می گذارند و در نهایت بر سلامت عمومی بدن تاثیر می‌گذارند.

عوارض

به کاهش تعداد گلبول های قرمز، هموگلوبین و یا هماتوکریت کم خونی اطلاق می شود. گلبول های قرمز شامل هموگلوبین هستند و

از آنجایی که هموگلوبین ها پروتئین هایی هستند که در انتقال اکسیژن نقش دارند؛ لذا انتقال اکسیژن به بافت ها کاهش یافته و

موجب اختلال در کارکرد طبیعی بدن خواهد شد. اغلب افراد مبتلا به این اختلال از احساس سستی، خستگی مزمن، احساس کسالت

عمومی و برخی اوقات هم ناتوانی در تمرکز شکایت دارند.

از جمله علائم بالینی کم خونی می توان به ضعف، خستگی، بی حسی، رنگ پریدگی پوست، زبان، مخاط داخل لب و پلک ها، التهاب

مخاط دهان، کم رنگ شدن ناخن ها، ناخن قاشقی، سرگیجه، کاهش تمرکز، اختلال رفتاری، تهوع شدید، سردی اندام های انتهایی،

خواب رفتگی و مورمور شدن دست ها و پاها، ریزش مو، تنگی نفس، ضربان نامنظم یا تند قلب و تمایل به مصرف مواد غذایی بی ارزش

اشاره کرد.

 

تشخیص

1. پزشک در ابتدا برای تشخیص کم خونی سوالاتی از شما می پرسد از قبیل:علائم و نشانه هایی که دارید و مدت زمانی که آن ها را می بینید.

2. توجه به رژیم غذایی شما جهت اطمینان از مصرف مواد غذایی مناسب (به ویژه مواد غذایی سرشار از آهن)

3. داروها و مکمل هایی که مصرف می کنید.

4. مشکلاتی که در دوران قاعدگی و بارداری داشته اید.

5. آیا این بیماری در خانواده ی شما وجود داشته است؟

ممکن است پزشک تست های فیزیکی را نیز از بیمار بگیرد تا نوع کم خونی را تشخیص دهد. بررسی رنگ پوست، لثه، وضعیت ناخن

ها، بیماری های عفونی، میزان خونریزی هایی که داشته اید و انجام تست های لازم برای اطمینان از عدم خونریزی داخلی از جمله

اقداماتی است که احتمالاً پزشک انجام خواهد داد.

 

درمان دارویی

برای هر نوع کم خونی نباید آهن مصرف کرد. فقط در مواردی که علت کمبود آهن است باید مکمل آهن مصرف کرد. آهن می تواند به

صورت های مختلف مانند قرص، کپسول، شربت، قطره، آمپول و ترکیبات مکمل که حاوی آهن هستند مانند فیفول تجویز شود. بهترین

جایگزین برای کم خونی فقرآهن قرص های فروس سولفات می باشد. بهتر است این قرص با معده خالی مصرف نشود و مصرف آن

همواره با فرآورده های لبنی نباشد. برای رفع یبوست ناشی از مصرف آهن از سبزیجات، میوه ها و مصرف 8-6 لیوان آب درطول روز

استفاده شود. از مصرف فرآورده های تزریقی آهن خودداری شود مگر با نظر متخصص ویتامین  B12                                             

یا اسید فولیک نیز تجویز می شوند، زیرا این دو فاکتور برای برای بلوغ طبیعی گلبولهای قرمز لازم هستند.

 

درمان تغذیه ای

در رژیم غذایی روزانه آهن به دو فرم Heme و Non Heme یافت می شود که آهن هم بیش تر در منابع حیوانی مثل گوشت قرمز، ماهی

و جگر یافت می شود؛ و غیرهم در منابع گیاهی مثل غلات، حبوبات و انواع خشکبار یافت می شود. آهن هم ظرفیت جذب بالایی دارد

که به 30-20 درصد می رسد؛ ولی آهن منابع گیاهی حدود 8-3 درصد جذب می شود که برخلاف آهن هِم جذب آن کاملا به عوامل

کاهنده مثل فیتات و عوامل افزاینده جذب مثل ویتامین C بستگی دارد. آهن موجود در تخم مرغ از ظرفیت جذب خوبی برخوردار نیست.

منابع حیوانی نه تنها از منابع خوب آهن به حساب می آیند، بلکه سبب افزایش جذب آهن غیر هم نیز خواهند شد. ویتامین C موجود در

سبزیجات و میوه های تازه از دیگرعوامل افزاینده های جذب آهن غیر هم می باشد.

 

عوامل موثر بر افزایش جذب آهن

✔️اسید سیتریک و آسکوربیک اسید (Vit C)؛ از منابع آن می¬توان به آلو، خربزه، ریواس، انبه، گلابی، طالبی، گل کلم، سبزی ها، آب

پرتقال، لیمو ترش و شیرین، سیب و آناناس اشاره کرد.

اسید مالیک و تارتاریک اسید که در هویچ، سیب زمینی، چغندر، کدو تنبل، گوجه فرنگی، کلم پیچ و شلغم اشاره کرد.

فرآورده های تخمیری مثل سس سویا

یکی از مهم ترین اقدامات برای پیشگیری از کم خونی فقرآهن آموزش تغذیه به منظور ایجاد تعادل و تنوع در برنامه غذایی روزانه است.

اساس آموزش تغذیه برای پیشگیری از کم خونی فقرآهن بر این اصل استوار است که در وعده های غذایی افزایش دهنده های جذب

آهن و همچنین آهن هم مصرف شود و یا اینکه از مصرف کاهش دهنده های جذب آهن مانند چای همراه با غذا و یا بلافاصله پس از غذا

خودداری شود. روش دیگر استفاده از جوانه غلات و حبوبات است که موجب افزایش آهن قابل جذب در مواد غذایی می شود. وقتی

غلات جوانه می زنند Vit C در آنها افزایش می یابد و میزان تانن و اسید فیتیک کم می شود. مثلا جوانه زدن بعضی از غلات و حبوبات

مثل ماش و عدس به مدت 48-24 ساعت می تواند جذب آهن را تا 2 برابر افزایش دهد

از جمله عواملی که باعث کاهش جذب آهن می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

مصرف قهوه و چای که به دلیل داشتن ترکیبات پلی فنلی و همینطور تانن سبب کاهش جب آهن غیرهم خواهند شد. هرچه چای

پررنگ تر باشد، تانن آن هم بیش تر بوده و جذب آهن را بیشتر کم می کند.

زیاده روی در مصرف لبنیات:لبنیات منابع غنی کلسیم به شمار می آیند. کلسیم از جمله یون های دو ظرفیتی است که رقابت

شدیدی در جذب با آهن داشته و هرچه مصرف لبنیات افزایش یابد، درصد جذب آهن را کم می کند.

مصرف بیش از حد منابع اگزالاتی: این منابع که در اسفناج، شکلات، کاکائو، ریواس، کرفس و هویج به فراوانی یافت می شود در

مجرای گوارش با یون های دو ظرفیتی باند شده و درصد جذب این یون ها از جمله آهن را کم می کند

مصرف بیش از حد سویا: این ماده غذایی حاوی پروتئین است که مانع جذب آهن غیرهم می شود و به همین دلیل مصرف سویا با

گوشت عادت غذایی غلطی است. همینطور این ماده مثل غلات حاوی فیتات بوده که خود از عوامل کاهنده جذب می باشد.

رژیم گیاه خواری: چون هم درصد آهن منابع گیاهی پایین است و همینطور درصد جذب آن، این افراد در صورت عدم مصرف مکمل آهن

به کم خونی مبتلا خواهند شد.

عدم مصرف میوه های تازه: میوه ها به دلیل اینکه منبع خوب ویتامین C به حساب می آیند باعث افزایش جذب آهن خواهند شد.

مصرف نکردن دانه ها و مغزها: این مواد غذایی که اغلب کالری بالایی دارند، منابع خوب آهن به حساب می آیند که در صورت مصرف

هم زمان با عوامل افزاینده جذب، باعث افزایش جذب آهن خواهند شد.