عوامل چاقی که تحت کنترل ما نیستند
بدیهی است که شایعترین دلایل افزایش میزان چاقی و اضافه وزن در زندگی امروزی عبارتند از محیط (سبک زندگی) و ژنتیک. این عوامل مهمترین فاکتورهای تاثیر گذار بر اضافه وزن هستند اما در برخی افراد دلیل چاقی مربوط به عوامل دیگری میشود که از جمله آنها عبارتند از عوارض جانبی داروها، برخی بیماریها و اختلالات ژنتیکی. در اینجا به دلایل چاقی که شیوع کمتری دارند میپردازیم:
-
تاثیر عوارض جانبی داروها بر چاقی
چند نوع داروی تجویزی وجود دارند که در کنار تاثیر مفید و درمانی، میتوانند عوارضی از جمله چاقی ایجاد کنند. تاثیر این داروها بر چاقی معمولا به صورت افزایش اشتها یا کُند شدن متابولیسم است. از جمله داروهایی که باعث چاق شدن میشوند عبارتند از کورتیکو استروئیدهایی مانند هیدروکورتیزون (در انواع مشکلات پزشکی برای کاهش التهاب استفاده میشود)، استروژن و پروژسترون (به صورت قرصهای ضد بارداری خوراکی مصرف میشود)، داروهای ضد تشنج مانند اسید والپروئیک (Depakote و غیره)، برخی داروهای ضد سرطان و داروهایی مانند الانزاپین (زیپرکسا)، هالوپریدول (هالدول)، لیتیوم (اسکالیت، لیتوبید) و کلوزاپین (کلوزاریل) که برای درمان مشکلات روان پریشی استفاده میشوند.
از طرفی یکی از عوارض برخی از داروهایی که برای درمان بیماریهای حاصل از چاقی استفاده میشوند، میتواند اضافه وزن باشد. از جمله این داروها عبارتند از انسولین و گلیبوراید (دیابتا و برخی دیگر). این داروها برای درمان دیابت استفاده میشوند در حالی که دیابت در افرادی که اضافه وزن دارند شایع است. چند داروی ضد افسردگی نیز ممکن است باعث شود بیمار دچار اضافه وزن شود از جمله داروهای ضد افسردگی تری سیکلیک مانند ایمی پرامین یا دسی پرامین، بازدارنده مونو آمین اکسیداز و بازدارنده های انتخابی بازجذب سروتونین مانند پاروکستین، سیتالوپرام، سرترالین، فلووکسامین و فلوکستین.
هنگامی که برای درمان افسردگی داروهای بازدارنده انتخابی بازجذب سروتونین مصرف میشود، ممکن است در ابتدا مقداری کاهش وزن اتفاق بیفتد اما ظرف شش ماه درمان در بسیاری از بیماران اضافه وزن ایجاد میشود. از طرف دیگر سیبوترامین (داروی دیگری که برای تحریک سروتونین مصرف میشود) همانند داروهای بازدارنده انتخابی بازجذب سروتونین یک داروی کاهش اشتها است که برای تسریع کاهش وزن استفاده میشود. در شمار کمی از بیماران داروهای بازدارنده بازجذب سروتونین مانند پروزاک موجب کاهش وزن شده و برای درمان اختلالات وزن برای آنها مفید هستند. در این حوزه باید تحقیقات خیلی بیشتری انجام شود. بدیهی است که ارتباط بین تنظیم وزن و سروتونین که هورمون بسیار مهم در مغز و نواحی دیگر بدن می باشد، پیچیده است.
-
بیماریهایی که باعث چاقی میشوند
تعدادی از بیماریها که با عدم تعادل یا ناهنجاری در غدد درون ریز شناخته میشوند، میتوانند بر وزن تاثیر بگذارند. بیماریهایی مانند کم کاری تیروئید، سندرم تخمدان پلی کیستیک (تنبلی تخمدان) و برخی تومورهای غیر معمول غده هیپوفیز، غدد ادرنال یا پانکراس میتوانند باعث تغییر وزن شوند. با این حال در اکثریت افراد این بیماریها عامل چاقی نیستند و چاقی ناشی از این بیماریها بسیار نادر است. کم کاری تیروئید که از شایعترین این بیماریها است به ندرت عامل اصلی اضافه وزن یا چاقی است. درمان با هورمون تیروئید اگر چه از نظر پزشکی ضروری است اما معمولا تاثیر قابل توجهی بر وزن نمیگذارد.
-
تاثیر اختلالات ژنتیکی بر چاقی
یکی از علائم برخی اختلالات نادر و پیچیده ناشی از نواقص ژنتیکی، چاقی است. این سندرم های چاقی معمولا در اوایل کودکی بروز میکنند و همراه با چند مشکل پزشکی دیگر هستند. یکی از این اختلالات ژنتیکی عامل چاقی سندرم پرادر ویلی (Prader-Willi) است که نوعی چاقی مربوط به عقب ماندگی ذهنی خفیف است. این وضعیت در 1 نفر از هر 25000 نفر اتفاق می افتد و به ناهنجاری در گروهی از ژنها در کروموزوم 15 مربوط میشود. افرادی که دچار این اختلال ژنتیکی هستند به شکل غیر طبیعی کوتاه قد بوده و عمدتا چاقی بالا تنه دارند. یک اختلال کم شایعتر سندرم باردت بیدل است که مشابه سندرم پرادر ویلی بوده اما به واسطه ناهنجاری در ژنهای دیگری اتفاق می افتد. چند سندرم ژنتیکی دیگر نیز باعث چاقی میشوند که نادر هستند و تنها بخش بسیار کمی از اختلالات وزن را به خود اختصاص میدهند.
وزن کمتر، طول عمر بیشتر، سلامت بهتر
بیش از نیمی از بزرگسالان در امریکا گرفتار اضافه وزن هستند. این آمار با در نظر گرفتن عوارض و بیماریهای ناشی از چاقی بسیار نگران کننده است. خبر خوب این است که همه میتوانند با برنامه مناسب وزن کم کنند و یا وزن سالم خود را حفظ کنند. برای این کار تنها کافیست از یک متخصص رژیم غذایی کمک بگیرید تا با وزن کمتر، طول عمر بیشتری برای خود بخرید.
